Спіральнае пляценне Гарадоцкага, Браслаўскага, Верхнядзвінскага раёнаў Віцебскай вобласці і горада Віцебска – традыцыйнае беларускае рамяство, якое дасягае высокага мастацкага ўзроўню, займае пачэснае месца сярод аналагічных тэхналогій, якія распаўсюджаны на тэрыторыі Беларусі. Рамяство даволі старажытнае, кардынальных змяненняў у сваім характары амаль не зазнала (утылітарныя, побытавыя вырабы), але дапоўнілася лінейкай сувенірных вырабаў, якія даволі папулярны ў турыстаў і гасцей з замежжа. Па ранейшаму асноўным спосабам перадачы інфармацыі з’яўляецца вусная традыцыя перадачы навыкаў і ўменняў ад майстра носьбіта тэхналогіі да новага пакалення творцаў. У якасці асноўных носьбітаў у 1980-90-я гг. былі: Адам Мікалаевіч Краўчук з г. Віцебска, Карэнік Пётр Казіміравіч і Чэркас Міхаіл Баляслававіч з Браслава. Апроч таго сучасныя майстры займаюцца даследаваннем сваіх рэгіёнаў і рэканструкцыяй знойдзеных артэфактаў спіральнага саломапляцення. Тэхналогія спіральнага пляцення простая. Са жгутоў саломы ўкладваюць па спіралі круглае альбо авальнае дно, нарошчваюць вышыню і аб’ём сценак. Тэхналогія дазваляе звужаць або пашыраць аб’ём, рабіць круглыя, цыліндрычныя і шарападобныя ёмістасці. Для злучэння жгутоў паміж сабой ўжываюць часцей за ўсё лазовыя стужкі, а таксама карані хвойных парод дрэў, ільняныя альбо канапляныя ніткі. Сцягваюць віткі паміж сабой лазовай стужкай пры дапамозе качэдыка, альбо іголкі з вялікім вушкам. Гэты этап працэса стварэння вырабу набліжае яго да тэкстыля.
Форма вырабаў, як і тэхніка пляцення, і характар арнамента, – найбольш устойлівыя традыцыйныя элементы мастацтва пляцення, якія перадаюцца ад пакалення да пакалення. Прыклад зберажэння традыцыйнай тэхнікі пляцення і формаў побытавых вырабаў служаць экспанаты з Гарадка, Браслава – прамавугольныя, цыліндрычныя, авальныя карзінкі, карабы, гарлачы, кузубы. Формы сучасных вырабаў як традыцыйныя, так і новыя. Багатая калекцыя вырабаў спіральнага пляцення прадстаўлена ў Браслаўскім раённым аб’яднанні музеяў, у Гарадоцкім Доме рамёстваў і фальклору, у ДУ “Культурна-гістарычны комплекс “Залатое кола горада Віцебска “Дзвіна”. Верхнядзвінскія майстры аднаўляюць формы, знойдзеныя на тэрыторыі раёна: каробачкі, талеркі, гарнцы, кубялёчкі з вечкай, севалкі, збаны і іншыя рэчы. Для аплёткі скарыстоўваюць лазовую стужку, якая стварае прыгожы рытмічны малюнак дыяганальнага альбо спіральнага характару на залацістых саламяных сценках вырабу.
Традыцыйная тэхналогія спіральнага пляцення мае наступныя адметныя вартасці:
1)мастацкія:
-прастата формаў, якая асацыіруецца не са спрошчанасцю, а з іх дакладнасцю і дасканаласцю;
– тэхналагічныя асаблівасці адначасова ствараюць пэўны дэкаратыўна-мастацкі эфект: дробны, рытмічны дыяганальны ці спіральны ўзор лазовага перапляцення стварае прыгожы малюнак на залацістых жгутах саломы.
– утылітарныя, пластычныя і дэкаратыўныя, мастацкія ўласцівасці саламянага начыння з’яднаны ў непаўторным адзінстве.
2)духоўныя – пераемнасць традыцый, бо канструкцыі побытавых плеценых вырабаў (карабоў, карзін, севалак, кузубаў) архаічныя па форме;
Вырабы майстроў Віцебшчыны, зробленыя ў тэхніцы спіральнага пляцення, маюць наступныя крытэрыі якасці:
– шчыльнасць стыкоўкі жгутоў;
– дасканаласць формы;
– адпаведнасць формаў мясцовым лакальным традыцыям;
– дэкаратыўнасць аплёткі і разнастайнасць рытму;
– вентыляцыйныя якасці матэрыялу дазваляюць захоўваць збожжа і адзенне, а ёмістасці, якія доўгі час скарыстоўваліся для захоўвання мукі, не прапускаюць вадкасці, з’яўляюцца герметычнымі.
