Арэал бытавання: аграгарадок Лукомль Чашніцкага раёна Віцебскай вобласці.
Абрад ”Розгары“ вядомы з ХVIII стагоддзя (гэта былі ўспаміны Феадосіі Іосіфаўны Дубіцкай 1838 г.н. – бабулі Дар’і Рыгораўны Дубіцкай, прабабулі Эмы Ягораўны Багатыровай і перадавалася ад пакалення да пакалення). Запісаны работнікамі метадычнага цэнтра, былым дырэктарам Лукомльскага сельскага Дома культуры Садоўскай Тамарай Барысаўнай, кіраўніком фальклорнага калектыву ”Вяскоўцы“ Багатыровай Эмай Ягораўнай у 1990 годзе ад жыхароў-носьбітаў вёскі Ротна Лукомльскага сельскага Савета: Дубіцкай Наталлі Андрэеўны, 1914 года нараджэння і Старавойтавай Лідзіі Фёдараўны, 1932 г.н. Такім чынам, практыка элемента не перарывалася. Абрад бытаваў у в.Ротна да 2000 года ў дзесяці кіламетрах ад роднай вёсцы арганізатара і натхняльніка абраду Эмы Ягораўны Багатыровай. З 1990 фальклорны калектыў ”Вяскоўцы“ пачаў паралельна паказваць на сцэне Лукомльскага сельскага Дома культуры, з 1996 г. – па ўсім традыцыям, з 2000 г. – абрад быў перанесены ў аг.Лукомль. Удзельнікамі абраду з’яўляюцца не толькі прадстаўнікі старэйшага пакалення жыхароў Лукомля, але і іх дзеці і ўнукі, а таксама фальклорны калектываў “Вяскоўцы”. Пераемнікаў налічваецца некалькі дзесяткаў чалавек. Абрад ”Розгары“ праводзіцца на восьмы дзень пасля свята Тройцы ў панядзелак.
Структура абраду:
– збор выканаўцаў (носьбітаў), жыхароў вёскі розных узроставых і сацыяльных груп да заходу сонца;
– паход да жытнёвага поля з адначасовым збіраннем рознай зеляніны (кветкі, галлё дрэў, перадусім бяроз, высокія травы);
– зажынанне жытнёвага снапа і віццё вянка;
– праходжанне праз вянок з пажаданнямі здароўя і багацця;
– з варожбамі для моладзі на суджанага;
– провады вянка да могілак і ўшанаванне русалкі.
Усе дзеянні падчас абраду суправаджаюцца мясцовымі песнямі. Напрыканцы абраду ўсе ўдзельнікі збіраюцца за адным сталом на вячэру.
Абрад ”Розгары” з’яўляецца выразным фактарам фарміравання нацыянальнай і лакальнай ідэнтычнасці з падкрэсленым гонарам за сваю малую Радзіму і яе ўнікальную традыцыю; выяўляе адметнасць у структуры беларускай традыцыі (вянок фактычна сімвалічна замяшчае саму русалку як сезоннага духа ўрадлівасці і разам з тым адноснага за сферы замагілля); з’яўляецца аўтэнтычным з пункту гледжання паходжання і рэалізацыі, і нават прынесенасць з суседняй вёскі не перашкаджае прызнанню яго мясцовым і аўтэнтычным; уяўляе сабой добры прыклад фарміравання эстэтычнага густу моладзі ва ўмовах панавання масавай культуры.
Абрад “Розгары” аг.Лукомль Чашніцкага раёна Віцебскай вобласці заўважна вылучаецца на агульнаэтнічным фоне, ужо тым, што прадстаўляе паўночна-ўсходні тып беларускага Русальнага тыдня, характэрны для даволі абмежаванай тэрыторыі (Чашніцкі, усход Сенненскага, Лёзненскі, Дубровенскі р-ны Віцебскай вобласці). Тыпалагічна абрад працягвае іншыя русальныя праводныя рытуалы, характэрныя пераважна для Усходняго Палесся. Чашніцкія “Розыгры” захавалі абрадавую канстанту праводнага русальнага рытуалу абходнага тыпу, пашыранага ў паўднёва-ўсходніх раёнах Гомельшчыны, тут вытрыманы важкія і архаічныя элементы “класічных” абрадаў ”провадаў русалкі“. Асобна варта спыніцца на падкрэслена жаночай форме чашніцкага абраду. Мужчыны далучаліся толькі на апошнім этапе, бралі ўдзел у застоллі. Асноўныя ж абрадавыя функцыі неслі жанчыны. Чашніцкія “Розгары” выяўна прадэманстравалі вельмі архаічны і сэнсава важкі элемент абходу двароў, на сёння даволі рэдукаваны ў палескім варыянце абраду. Удзельнікі працэсіі падыходзяць да кожнай хаты, асабліва да тых, гаспадыня адкуль не далучылася да шэсця, і спецыяльнай песняй выклікае яе на вуліцу. Ля падворкаў адбываўся вельмі важны для вяскоўцаў структурны элемент абраду – і ў сённяшні час асабліва – праходжання праз вянок з пажаданнямі здароўя і багацця.
